Wynalazki gramatyczne

Mój siostrzeniec miał serce bólami poetyckim przepełnione – brakowało mu przedmiotu, do którego zgromadziłby te wszystkie uczucia i uniesienia. Jednym razem przybiega do mnie z papierem w ręku.
– Kochany wujaszku – rzecze – mam przedmiot, mam treść, mam o czym napisać dumę! Ach, co za szczęście! Byłoby serce moje pękło nareszcie.
– Co ty gadasz, co się stało?
– Ach, wujaszku, na szczęście umarła moja cioteczno–stryjeczno–przyrodnia siostra, panna Agata, stąd o milę w Ciapurzynie mieszkająca.
– Chłopcze, bój się Boga! A cóż to za szczęście, że ci cioteczno–stryjeczno–przyrodnia siostra umarła! Czyż się godzi cieszyć z czyjejś śmierci? Nic ci złego nie zrobiła, i nic ci też nie zapisze, bo sama nic nie miała i siedziała przy krewnych. Wstydź się, to grzech gadać takie rzeczy.
– Ależ, wujaszku – odpowiedział zawstydzony siostrzeniec – ja się nie cieszę bynajmniej z śmierci mojej krewnej, i owszem, bardzo się smucę, bo oto napisałem dumę na jej zgon, powiedziałem ten wyraz na szczęście dlatego, że jej śmierć nastręczyła mi przedmiot do poezji. Bo to najtrudniej o przedmiot; uczucie, uniesienie, zapał jest tu, tu w sercu! – przydał, bijąc się po piersiach – tylko...
– Tylko myśli nie ma, bardzo maleńkiej rzeczy, mój kochanku – rzekłem mu na to – bo przy zdrowej myśli znajdzie się i rzecz i silne jej objęcie. Ale czytaj no wasze, cóżeś tam napisał?
Alfred zaczął deklamować następującą strofę:

Cierpiąc srogie bólu ostrze,
Zawsze tęskniąc, tęskniąc p'siostrze,
Cmentarnemu'm szedł k'pólkowi.
Mistrz rzekł: –
Poddaj się losowi,
Zważaj n'ogół, nie na siebie,
Tęsknisz p'siostrze! ona w niebie,
Um pogodny, czy pochmurny,
Nie odgadnie boskiej woli,
Los co chce dorzuci d'urny,
Co jest składem naszej doli.

– Pokaż no! pokaż! – zawołałem, biorąc mu z ręki tę pierwszą strofę nieśmiertelnej dumy. – Ani słowa nie rozumiem? Co za psiostra, jaki tam kpulek, co za nogół durny ? Czy ci się w głowie przewróciło? Wstydź się twoją biedną krewnę tak brzydko przezywać, to już za wiele!
– A że też wujaszek ani na krok z wiekiem nie postąpił – zawołał Adolfek. – Czy to wujaszek nie czytał naszych gazet? A ja, jak tylko stąd rubelka dostanę, zaraz go obracam na zakupienie najnowszych poezji. Jak one są tanie! Pięć wierszy za grosz. Czyż to nie za bezcen?

– I cóż z tego? – zapytałem się.
– Otóż, czy wujaszek nie uważał tej szczęśliwej, znakomitej nowości, zaprowadzonej od niejakiego czasu. Zdarzy się poecie wiersz za długi o jedną sylabę, wyrzuci ją bez ceremonii, da w to miejsce akcent przy spółgłosce i rzecz skończona. Jaki przestarzały rymopis to by sobie cały dzień głowę łamał nad przerobieniem wiersza i jeszcze by myśl zepsuł. A ja czyżbym zdołał uczucia moje pomieścić w ramach ośmiozgłoskowych, gdyby mię nie poratowały akcenta.

Z listu do redaktora „Gazety Codziennej” ( 245/1856)

Wynotowane przez Juliana Tuwima w „Cicer cum caule”

do Czytaj!